Als je op het werk af te rekenen krijgt met pestgedrag, dan is het vaak moeilijk om op de juiste manier te reageren tegen de pesterijen. Samen met Elfi Baillien (KU Leuven) schatten we in hoe groot het probleem is en wat je als slachtoffer kan doen om het pesten een halt toe te roepen.
Het begint vaak met een klein onschuldig ogend grapje dat echter sneller dan gedacht een eigen leven gaat leiden. Een collega geeft je bijvoorbeeld een grappige bijnaam en voor je het weet hoor je die naam tijdens de pauze door de refter galmen. Omdat je niet goed weet hoe te reageren, laat je niets blijken. “Zo’n situatie is voor veel slachtoffers van pesten zeer herkenbaar”, zegt Elfi Baillien, die als hoofddocent aan de KU Leuven onderzoek doet naar pesten op het werk. “Eerst wil je niet onnozel doen over zo’n flauw grapje, maar de grens verschuift altijd maar, net omdat je niet reageert. Op een bepaald moment kom je terecht in een situatie waarbij je niets meer durft te zeggen. Je vreest dat je zal worden uitgelachen als je je verhaal doet, dat niemand je nog zal geloven of dat je de wind van voren zal krijgen.”
3,6% zwaar gepeste werknemers
Het probleem van pesten op het werk is volgens Elfi Baillien niet te onderschatten. Haar onderzoek legde twee vormen van pesten bloot: pesten om wie je bent als persoon en pesten om het werk te belemmeren. De zwaarst gepeste groep ervaart de combinatie van beide. “Die meest extreme groep is goed voor 3,6% van de Belgische werknemers. Dat is misschien geen duizelingwekkend cijfer, maar in totale aantallen gaat het om best veel mensen die continu met pesten af te rekenen hebben. Het is een groep die op het punt staat om uit te vallen en het is bovendien een vrij stabiel cijfer. We stellen wel vast dat ondernemingen die inzetten op het terugdringen van pestgedrag, hun cijfer kunnen doen dalen.” De werkgevers kunnen dus, bijvoorbeeld via preventie, een rol spelen. Maar ook als gepeste werknemer hoef je niet bij de pakken te blijven zitten. Elfi Baillien ziet enkele grote stappen die je zelf kan zetten.
1. (h)erken het probleem
“Stop met jezelf in vraag te stellen”, antwoordt Elfi Baillien gebald als we haar vragen hoe je als werknemer uit de vicieuze cirkel van het pesten kan stappen. Ze raadt werknemers die gepest worden aan om naar de feiten te kijken en te erkennen dat je jezelf niets wijsmaakt. “Dat is de eerste drempel waar je over moet en waar veel slachtoffers nog blijven hangen. Probeer heel logisch naar de pesterijen te kijken: is dit negatief gedrag, vind je dit oké of niet en beïnvloedt het je negatief, doet het iets met je? Het zijn vragen die je helpen om uit te maken wat jou precies overkomt.”
Het advies haakt in op een discussie die bijvoorbeeld ook het pesten op de speelplaats kenmerkt: gaat het om een plagerij of om echt pestgedrag? Volgens Elfi Baillien begint het pesten wanneer je als werknemer persoonlijke gevolgen ervaart: slecht slapen, piekeren, vermoeidheid, ondermaats presteren, enzovoort. “Uiteraard hebben mensen op de werkvloer wel eens conflicten, maar die leiden niet altijd tot dergelijke gevolgen”, zegt ze. “Zorgen plagerijen op een bepaald moment voor psychologische problemen, dan wordt het pesten. Voor kinderen is die grens soms moeilijk te trekken, maar volwassen kunnen dat moment doorgaans heel goed aanvoelen. Het is zaak om dat te benoemen en ermee aan de slag te gaan.”
2. ventileer je onvrede
Toch is die tweede stap, actie ondernemen, makkelijker gezegd dan gedaan. Als je zou weten hoe je het pesten moet stoppen, dan was het al lang gebeurd of dan had je de pester al eerder op andere ideeën gebracht. “Dat klopt”, zegt Elfi Baillien, “en daarom is het vaak goed om steun te zoeken. Dat begint door er met iemand over te praten. Zoek iemand met wie je het goed kan vinden. De stress van het pesten opkroppen, is nooit goed. Ventileer je ongenoegen bijvoorbeeld bij een collega, een leidinggevende, een vertrouwenspersoon of een preventieadviseur. Hoe beter je ventileert, hoe makkelijker je het probleem de baas zal kunnen.” Baillien wijst er ook op dat bedrijven verplicht zijn een preventieadviseur te hebben. Daarnaast mogen ze ook een vertrouwenspersoon aanstellen voor de psychosociale ondersteuning van werknemers. Is bijvoorbeeld de leidinggevende de pester, dan vormen de preventieadviseur of vertrouwenspersoon geschikte alternatieven om steun bij te zoeken.
3. vraag om een tussenkomst
“Uit onderzoek blijkt dat voor 80% van de mensen die het gesprek aangaan over pesten, het praten op zich al volstaat”, zegt Elfi Baillien. “Van gedachte kunnen wisselen met een professional die vertelt hoe je met het probleem kan omgaan, is voor velen al genoeg.” Is dat niet het geval, dan kunnen uit de gesprekken ook nieuwe stappen voortkomen. Een collega kan vragen of hij jou op een bepaalde manier kan helpen. Of net zo goed kan door het contact met de preventieadviseur of vertrouwenspersoon het idee ontstaan om over te gaan tot een ‘informele psychosociale interventie’. Als werknemer kan je bij de vertrouwenspersoon of de preventieadviseur een verzoek tot zo’n informele psychosociale interventie indienen. Tijdens zo’n interventie zal de vertrouwenspersoon of de preventieadviseur bijvoorbeeld gesprekken voeren of een verzoeningspoging ondernemen. “Het wettelijke kader is voorhanden”, zegt Elfi Baillien, “en de vertrouwenspersoon of preventieadviseur kan het invullen in functie van het probleem. Soms betekent dit dat je de confrontatie aangaat met de pester, maar het kan net zo goed via individuele gesprekken verlopen.”
4. gooi het over een andere boeg
Een interventie stopt als het probleem opgelost raakt, maar wat als dat niet lukt en het pestgedrag blijft of terugkeert? “Dan rest enkel nog een heel moeilijke, vaak ook onrechtvaardige, beslissing: ga daar weg”, zegt Elfi Baillien. “De meest efficiënte manier om het pesten te stoppen, is een andere job zoeken. Het is een beslissing die vaak zal samenhangen met de context op de werkvloer. Heb je bijvoorbeeld naast de pester nog een groep van collega’s die niets onderneemt? Is er weinig bewustwording of preventie tegen pesten? Als je het gevoel hebt dat je niet meer op de juiste plaats zit, dan is het soms beter om uit de verziekte omgeving te stappen.”
Heb je nood aan een nieuwe werkomgeving met positieve vibes? Check dan zeker ons jobaanbod!