werken als visser: beroep of roeping? Wij hingen samen als een tros mosselen.

Uit ons onderzoek bij 3.000 Belgen naar de aantrekkelijkheid van beroepen eindigt dat van visser helemaal onderaan. Maar is dat wel terecht? We gingen op zoek naar iemand die de magie en de uitdagingen van het vak écht kent – en vonden Noël Dugardin, een 72-jarige voormalige IJslandvaarder uit Nieuwpoort. Hij neemt ons mee in de ruwe, maar boeiende wereld van de visserij: de lokroep van de zee, de zware ontberingen en zijn visie op hoe het vak aantrekkelijker kan worden voor de volgende generaties.

een onweerstaanbare drang

Voor sommigen is de zee een roeping, voor anderen een familie-erfenis. Voor Noël was het beide. De visserij zat in zijn bloed: zijn grootvader, nonkels, twee broers en een schoonbroer waren vissers. Zelf voelde hij van jongs af aan een onweerstaanbare drang om de zee op te gaan. Maar zijn ouders dachten daar anders over. In plaats van de visserschool stuurden ze hem op internaat in De Panne, waar hij een opleiding tot timmerman moest volgen.

“Ik was niet tegen te houden,” vertelt Noël. “Op mijn elfde ging ik stiekem al mee met mijn schoonbroer op nachtelijke tochten. Ik deed alsof ik bij mijn zus ging slapen, maar in werkelijkheid voer ik mee uit. Tot die ene nacht... We zagen een schip zinken, de bemanning klom bij ons aan boord en de zeevaartpolitie stond ons op de kaaien op te wachten. Ik mocht daar helemaal niet zijn. Ze moesten me verstoppen.”

Het keerpunt kwam dankzij een onverwachte bondgenoot: de directeur van het internaat. Na een aanvaring met een leerkracht moesten Noëls ouders op gesprek komen. De directeur was onverbiddelijk: Noël mocht niet terugkeren. Maar toen keek hij zijn moeder aan en zei: “Mevrouw, die jongen wil de zee op. Dat zie je toch ook…”

En zo geschiedde. Op zijn vijftiende zette Noël voet aan boord als scheepsjongen. Zijn vuurdoop? IJsland. “Ze gaven me de ‘vissersalmanak’ in handen en zeiden: ‘Hier, begin maar te leren.’ Geen luxe, geen begeleiding. Nauwelijks slaap. Alles moest ik zelf uitzoeken. En ik was vreselijk zeeziek. Maar opgeven? Dat stond niet in mijn woordenboek. Na drie reizen wist ik hoe het moest.”

Toen hij op zijn achttiende opnieuw de schoolbanken opzocht, was hij er klaar voor. “Ik studeerde keihard op de visserschool en behaalde grote onderscheiding. Daarna ging het snel: op mijn 21ste was ik schipper en stond ik aan het hoofd van mijn eigen bemanning.”

vissers zijn veel meer dan collega’s

Visser zijn betekent werken tot de uitputting. "Slapen? Soms een half uur op je bed, maar als het niet paste, moest je door. Het werk ging altijd voor. Altijd. Netten binnenhalen, sorteren, schoonmaken.", vertelt Noël.

En de zee is meedogenloos. Noël maakte het van dichtbij mee: de romp van zijn schip werd ooit doorboord door een stuk ijzer van een wrak. Op vier minuten tijd zakte het schip weg in de zee. Met een vlot en enkele vuurpijlen wist hij zijn bemanning te redden, tot een Britse collega hen op acht mijl van de kust uit het water viste. Zelf redde hij ook talloze schipbreukelingen. En dan was er ook die ene kerst die hij miste, vastgekluisterd in de IJslandse wateren door een verraderlijke ‘black frost’. 13 dagen lang, zonder uitweg.

Maar ondanks het zware werk en de loden omstandigheden was er een enorme kameraadschap aan boord: “Wij hingen aan elkaar als een tros mosselen. We waren veel meer dan collega’s. We waren een familie en deden alles samen. Ook aan wal. Logisch ook, want we waren voor het leven en overleven op zee heel erg op elkaar aangewezen.”

van scheepsjongen tot schipper, van visser tot nettenbouwer

Wat maakte het beroep van visser zo aantrekkelijk voor Noël? Voor hem was het niet alleen het loon dat hij verdiende met maandenlange opdrachten, maar zeker ook de kameraadschap en de internationale contacten met andere vissers en collega’s. De jobinhoud zelf fascineerde hem mateloos. Hij zag eindeloze mogelijkheden om bij te leren en te groeien.

“Als visser en als schipper moet je zoveel verschillende vaardigheden hebben,” vertelt hij. “Het is een enorm breed beroep: je moet andere talen spreken, kunnen navigeren, samenwerken met een team, omgaan met extreme weersomstandigheden… en dan hebben we het nog niet eens over het vissen zelf.”

Noël maakte carrière. Van scheepsjongen tot schipper. Van visser tot nettenbouwer. Want, zoals hij zelf zegt: “Als je je stiel echt kent, dan kan je die verderzetten aan wal.”

Ook na zijn pensioen laat de visserij hem niet los. Drie dagen per week werkt hij nog steeds als gerenommeerd expert in het ontwerpen en maken van netten. Overheden en mensen uit Nederland, Frankrijk en Engeland deden al een beroep op zijn expertise. En heel af en toe… vaart hij toch nog eens mee uit.

visser word je op zee

Volgens Noël werd het vissersberoep ook in zijn tijd al gezien als een keuze bij gebrek aan beter. Dat bewijst ook zijn eigen traject: hij moest vechten om zijn roeping te volgen.

“Jongeren vrezen vandaag het harde werk, de onregelmatige uren en de zware omstandigheden. Maar het is vooral de bureaucratie die het beroep van visser steeds minder aantrekkelijk maakt.”

Toch ziet Noël het grootste probleem elders: “De negatieve perceptie begint bij de ouders. Kinderen die de zee op willen, worden afgeraden om visser te worden. En als ze die drempel al overwinnen, verliezen ze hun motivatie op de schoolbanken, nog voor ze echt kunnen ervaren wat het beroep inhoudt.”

Hij pleit voor een andere aanpak: “Je hebt nu voor alles papieren nodig en moet eerst jaren studeren. Je doet zo hun roeping kapot. De echte stiel leer je op zee, niet alleen op school. Laat jongeren vanaf hun 15de varen. Geen zes weken stage en zes weken les, maar een echte onderdompeling in het vissersleven. Ze keren daarna wel zelf terug naar de schoolbanken als ze er klaar voor zijn. Op 18 jaar echt kennismaken met het beroep is te laat. Dan is hun goesting al afgezwakt en zijn er andere prioriteiten.”