De verkiezingscampagnes draaien op kruissnelheid. Het thema arbeidsmarkt staat echter niet op de voorgrond. Vreemd, want volgens onze analyses raken de grote pijnpunten op onze arbeidsmarkt maar niet opgelost. Steeds meer werkgevers – inclusief de overheid – vinden moeilijk het juiste talent voor hun vacatures. Omgekeerd bieden te weinig mensen zich aan op de arbeidsmarkt. Faalt het activeringsbeleid? We vroegen het aan de specialisten van vijf politieke families.
arbeidsmarktdebat Randstad Research – deel 2
Studies tonen dat steeds meer mensen kampen met welvaartziektes, zoals burn-out, depressie en obesitas. Het is maar één van de vele oorzaken voor de aangroei van de niet-actieve populatie in ons land tot honderdduizenden leefloners, invaliden, langdurig zieken, mensen zonder arbeidsverleden, huisvrouwen en -mannen, geschorste of definitief uitgesloten werklozen, … Veel mensen die een uitkering genieten durven echter niet in het arbeidscircuit stappen uit schrik hun uitkering helemaal te verliezen. Laten we daar geen goudmijn aan potentieel talent onbenut?
Waarom mensen met een uitkering niet laten werken?
unaniem 'ja'
De NV-A is alvast niet tegen de combinatie uitkering-werken. Vorig jaar nog legde de partij de arbeidsintegratiejobs op tafel. “De combinatie is een krachtige hefboom voor de activering van langdurig zieken en personen met een handicap”, opent Axel Ronse (NV-A) het debat. “Bijna niemand van de meer dan 400.000 'zieken' wil het risico lopen hun statuut te verliezen als ze – ook al is dat deeltijds – terug aan de slag gaan.”
Stefaan Vercamer (CD&V) ziet het toepassingsgebied ruimer en wil dat iedereen met een uitkering (leefloners, integratietegemoetkoming, …) kan combineren. Hij benadert de combinatie bovendien als communicerende vaten. “Als het loon uit arbeid stijgt, moet de uitkering dalen. Zonder de toegelaten arbeidsuren te begrenzen.” Nederland bewijst dat het systeem werkt “want het houdt meer mensen uit de armoede en doet de werkzaamheidsgraad stijgen”. Een piste die ook Egbert Lachaert (Open Vld) kan volgen. “Als je ouderen, jongeren, mensen met een migratieachtergrond een eerste of nieuwe kans op werk wilt geven, dan heb je flexibele statuten nodig. Dus ik zeg geen neen tegen een statuut dat arbeid en uitkering combineert in een degressief/progressief model. Waarom dus niet het statuut flexi-jobs uitbreiden voor uitkeringsgerechtigden?”
De huidige regering schroefde volgens Meryame Kitir (sp.a) een aantal bestaande maatregelen terug die de combinatie mogelijk maakten. “Jammer, want studies tonen aan dat mensen met een deeltijds contract wel meer uren willen, maar die niet krijgen. De combinatie mag natuurlijk niet onvoorwaardelijk zijn.” Flexi-jobs voor uitkeringsgerechtigden vindt ze geen goed idee. “Want dat soort jobs kannibaliseert arbeidsplaatsen die bedoeld zijn voor laaggeschoolde kandidaten.”
De eensgezindheid is groot. Ook Björn Rzoska (Groen) schaart zich achter het combinatie-idee in de brede zin van de toepassing. “Onder bepaalde voorwaarden moet het zelfs mogelijk zijn om terug te keren naar het volledige uitkeringsstatuut. Al moet die optie dan wel de uitzondering blijven.”
tijdelijk of structureel?
Rijst de vraag naar de betaalbaarheid van zo'n combinatie. Kunnen we de kost voor de werkgever niet drukken door een deel van het loon te subsidiëren? “We moeten erover waken dat de uitkering niet uitgroeit tot een structurele loonsubsidie”, waarschuwt Axel Ronse. “Hoe kan de VDAB of een OCMW bijvoorbeeld controleren dat een uitkeringsgerechtigde bewust niet voltijds wil werken en dus doordacht kiest voor de permanente combinatie. Vandaar mijn pleidooi om dergelijke systemen in de tijd te beperken.”
Het moet ieders ambitie zijn zoveel mogelijk mensen, zo snel mogelijk aan een job te helpen. Maar de verantwoordelijkheid volledig bij de uitkeringsgerechtigde leggen “zoals de regering doet met haar reïntegratiebeleid voor langdurig zieken”, is volgens Meryame Kitir een brug te ver. “Vaak zijn zieke mensen zelf vragende partij om terug aan de slag te gaan. Akkoord dat zo'n integratie de werkgever niet op kosten mag jagen door hem te verplichten bij elke nieuwe uitval telkens het gewaarborgd loon te betalen. Ons voorstel: als een arts attesteert dat de werknemer chronisch ziek is dan moet de werkgever bij uitval het gewaarborgd loon – binnen een periode van één jaar – slechts één keer betalen. Vanaf de tweede uitval valt de werknemer terug op de ziekteuitkering.”
Het moet een én-énverhaal zijn waarbij zowel de zieke werknemer inspanningen levert om terug aan de slag te gaan en de werkgever zorgt voor aangepast werk. Een derde partij moet volgens Axel Ronse objectief evalueren of de zieke inderdaad het werk volwaardig kan hervatten of niet. “En als dat bij werkgever x niet kan, gaat die derde partij andere werkgevers polsen. De activering moet met andere woorden dwingender dan vandaag gebeurt.”
De activering moet dwingender dan vandaag.
Zowel Björn Rzoska als Stefaan Vercamer zijn voorstander om de combinatie niet in de tijd te beperken. Dat is trouwens vandaag al zo bij maatwerkstatuten. “We moeten erkennen dat we een bepaalde groep mensen binnen de sociale economie nooit voltijds zullen kunnen activeren in de reguliere arbeidsmarkt.” En dat geldt volgens Björn Rzoska even zo goed voor bepaalde mensen die een ziekteuitkering combineren met een loon uit deeltijdse arbeid.
Egbert Lachaert is wel overtuigd dat de combinatie uitkering/loon bij ziekte niet structureel mag worden. “Het moet een tijdelijke hefboom blijven om iemand terug op het pad richting werk te zetten. Het is niet omdat je functie x niet meer kunt uitoefenen dat je ook voor functie y niet langer geschikt bent.” Hij aanvaardt wel dat een minimaal percentage nooit in het reguliere circuit terecht zal kunnen. “Maar dat moet de uitzondering blijven.”
meer?
Lees ook het openingsartikel over het arbeidsmarktdebat van Randstad Research 'Krijgt politiek België meer mensen aan het werk?'.
In een volgend artikel laten we de vijf politici uitvoerig aan het woord over de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd.