Met zijn nieuwe boek Iedereen aan ’t werk neemt Jan Denys een diepe duik in een thema dat anno 2024 almaar pertinenter wordt: volledige werkgelegenheid. Volgens prognoses van Steunpunt Werk zal Vlaanderen deze drempel tegen 2030 bereiken. We gingen met Jan Denys in gesprek over de gevolgen voor de arbeidsmarkt en voor de werkgevers.
Iedereen aan ’t werk is niet zomaar een nieuw boek van Jan Denys. Na een carrière van 40 jaar als arbeidsmarktexpert zwaait Jan Denys eind oktober af bij Randstad. Tijd om terug te blikken op de evolutie van de arbeidsmarkt, maar ook om vooruit te kijken. Niet eens zo heel ver in de toekomst ziet Jan Denys een arbeidsmarkt met volledige werkgelegenheid ontstaan. In zo’n situatie is 80% van de bevolking tussen 20 en 65 jaar aan het werk en ligt de werkloosheid tussen de 3% en 5%. “In 1974 verloren we die volledige werkgelegenheid, en nu, 50 jaar later, staan we op de drempel van een terugkeer”, legt hij uit. “Iedereen aan 't werk wil niet alleen het verhaal van deze evolutie vertellen, maar ook de maatschappelijke impact van volledige werkgelegenheid belichten.”
werkloosheid wordt slechts een tijdelijke fase
Jan Denys benadrukt dat volledige werkgelegenheid meer is dan een cijfermatig doel, zoals we het vaak in de vorm van een werkzaamheidsgraad van 80% zien opduiken in beleidsdoelstellingen. Het biedt volgens hem kansen voor nieuwe beleidsvormen en voor maatschappelijke hervormingen. “De coronacrisis maakte duidelijk dat we snel kunnen herstellen, maar dat het arbeidsmarktbeleid een fundamentele herziening nodig heeft”, zegt hij.
Van de drie gewesten is in de eerste plaats Vlaanderen met een werkzaamheidsgraad van 77% niet ver meer van de volledige werkgelegenheid verwijderd. 2030 lijkt Jan Denys geen slechte gok, maar meer nog dan een strakke timing wil hij focussen op de kansen die volledige werkgelegenheid kan bieden. Zo zou Vlaanderen volgens hem kunnen mikken op een “ontslagvrije samenleving”. In een situatie van volledige tewerkstelling zou het mogelijk moeten zijn om de meeste ontslagen werknemers meteen naar ander werk te begeleiden. “Werkloosheid wordt dan slechts een tijdelijke fase”, meent hij.
productiviteit voorop
Naast knap gestoffeerde historische inzichten, inclusief de evaluatie van al de ministers van Werk die de voorbije decennia het beleid bepaalden, bevat Iedereen aan ’t werk een boeiende samenvatting van de concrete gevolgen van volledige tewerkstelling. Eén van de belangrijkste gevolgen is de focus op productiviteit. “In een situatie van volledige werkgelegenheid zal de toekomstige welvaart vooral afhankelijk zijn van productiviteit”, zegt Jan Denys. Hij wijst erop dat bedrijven steeds meer zullen moeten inzetten op proces- en productinnovatie om de welvaart te behouden. Innovatie mag daarbij niet beperkt blijven tot de grote bedrijven, maar ook de kmo’s moeten hierin een rol spelen.
klimaatverandering
Het is een inzicht dat Jan Denys bij een reeks van concrete economische en maatschappelijke gevolgen brengt: het schaarser worden van menselijke dienstverlening, de kansen van een loopbaanconcept van 15 tot 75 jaar of het groeiend belang van employer branding. Tegelijk schuwt hij de grote evoluties van deze eeuw niet. Te beginnen met het verband tussen volledige werkgelegenheid en de mogelijkheden om de klimaattransitie beter aan te pakken. “Door te investeren in groene jobs en duurzame bedrijfsmodellen kan de arbeidsmarkt zich verder ontwikkelen zonder grote sociale ontwrichting”, zegt Jan Denys, die in één adem pleit voor meer flexibiliteit en creativiteit in het beleid.
geen geprogrammeerd pessimisme
Ook de opportuniteiten van AI kunnen niet ontbreken in een gesprek over een boek dat de noodzaak van een sterkere productiviteit benadrukt. Een dag voor het interview met Jan Denys kondigde een softwarebedrijf aan dat het dankzij AI zijn medewerkers een dag minder per week laat werken, zonder loonverlies. Als we het voorbeeld op tafel leggen, wijst Jan Denys op ons beperkt inschattingsvermogen op vlak van AI. “Onze verbeelding schiet tekort”, vindt hij. “We hebben geen zicht op de nieuwe jobs die AI zal creëren, wel op de jobs die verdwijnen. Dat leidt tot een soort van geprogrammeerd pessimisme, maar die nieuwe jobs komen er, want de menselijke behoeften zijn oneindig. De gevreesde massale werkloosheid zal er niet komen.”
nieuw hoofdstuk
Het is een uitspraak die tekenend is voor de kernboodschap die Jan Denys wil meegeven. “We hebben op de arbeidsmarkt een hoofdstuk afgesloten, een hoofdstuk waarin we veel mensen die niet werkten terug naar de arbeidsmarkt hebben kunnen leiden. We hebben sinds de jaren ’70 een lange weg afgelegd en nu staan we aan de vooravond van een nieuw verhaal. Dat verhaal zal duidelijk maken hoe we welvarend en rijker kunnen worden, onze pensioenen kunnen blijven betalen en inzetten op die productiviteit. En vergis je niet: dat wordt een grotere uitdaging dan het opnieuw aan de slag krijgen van al die groepen mensen.” De kansen zijn er, maar we moeten ze grijpen, benadrukt Jan Denys tot besluit. “Kansen grijpen betekent heel concreet dat we nu al strategisch moeten vooruitdenken. Bedrijven moeten nu al nadenken over hoe ze hun werknemers productief kunnen houden en tegelijkertijd kunnen inspelen op nieuwe technologieën.”
Benieuwd hoe bedrijven zich kunnen voorbereiden op de impact van volledige tewerkstelling? Download onze whitepaper over strategic workforce planning.