Vrouwen benen de mannen bij. Langzaam, want de oorzaken van de genderongelijkheid zijn diepgeworteld. Tot een evenwaardig speelveld komen, is een werk van lange adem. Samen met professor Patrizia Zanoni (UHasselt en UUtrecht) ontrafelen we de structurele oorzaken van de genderkloof op de arbeidsmarkt.
De geschiedenis van de beroepen leert dat de status van een beroep de ongelijke behandeling van de vrouw in de hand werkt. 'Informaticus' is volgens prof. Zanoni een klassiek voorbeeld. De eerste programmeurs waren vrouwen. Tot duidelijk werd dat computers de wereld ingrijpend gingen veranderen. Dan namen mannen de rol van de vrouwen over en werd de sector een mannelijk bastion. Waardoor het ook in de 21ste eeuw nog altijd moeilijk is vrouwen te werven in de ICT-sector. “Zodra een beroep in status stijgt, verscherpt de competitie. En de snelste en gemakkelijkste weg om de concurrentie te milderen, is de helft ervan uitschakelen – lees: vrouwen weren. Op die manier wordt het gender een aantrekkelijk argument om beroepen te classificeren als mannelijk of vrouwelijk. Met als pervers neveneffect dat sommige bedrijven het als een kostenefficiënte strategie hanteren om een groep kandidaten uit te sluiten.”
Zodra een beroep in status stijgt, verscherpt de competitie tussen mannen en vrouwen.
wie is de chirurg?
Doe de test. Los het raadsel op. 'Vader en zoon hebben een auto-ongeval. De vader overlijdt ter plekke. De zoon belandt met spoed op de operatietafel. Als de chirurg binnenstapt, weigert die om te opereren. Argument: “Ik kan onder geen beding mijn eigen kind opereren.” Wie is de chirurg?'*
Vaak worden bepaalde competenties narratief, discursief of cultureel geassocieerd met de ene of andere sekse. Maar de bewering dat het onderscheid door de natuur is ingegeven, doet prof. Zanoni af als een fabeltje. “Wat in de westerse cultuur als een typisch vrouwelijke job wordt bestempeld, is dat in een andere culturen helemaal niet.” De geschiedenis toont aan dat beroepen die ooit typische mannenberoepen waren, dat vandaag niet meer zijn, kijk naar huisartsen en leerkrachten.
historisch mannelijke sectoren
Niet alleen beroepen, maar hele sectoren zijn historisch gedomineerd door mannen of vrouwen waarbij de hele werkomgeving en -cultuur is afgestemd op het dominante gender. Het is voor een 'mannelijke' sector een enorme uitdaging om de perceptie en branding fundamenteel te veranderen om zo meer vrouwen aan te trekken (zowel voor de studies als de jobs). Of omgekeerd. Het betekent vaak dat bedrijven hun werkprocessen, structuren en organisatiecultuur moeten heruitvinden om 'vrouwvriendelijker' te worden.
Wat houdt vrouwen tegen om bij een mannenbastion te solliciteren? De verwachting dat ze in een sociale context terechtkomen waar ze moeilijker zullen kunnen aarden, waar wellicht genderstereotypen heersen en waar het werk mogelijk zo wordt georganiseerd dat ze niet aan de verwachtingen zullen kunnen voldoen. “In veel 'mannelijke' sectoren staat het 'nieuwe werken' trouwens nog in de kinderschoenen, en worden loon en extralegale voorwaarden nog altijd als de grootste motivator beschouwd. Kortom, ze zijn nog altijd een afspiegeling van het stereotype kostwinnersmodel.”
In veel 'mannelijke' sectoren staat het 'nieuwe werken' nog in de kinderschoenen.
mannen kunnen gemakkelijker promotie claimen
Het feit dat veel vrouwen deeltijds werken beperkt hun loopbaankansen. Getuige de ondervertegenwoordiging van vrouwen in hoger management, op directieniveau en in de raden van bestuur. Tijdens hun loopbaan concurreren ze immers met collega's die voltijds werken – waaronder veel mannen. In het begin van hun loopbaan zijn die collega's vaak bijna onbeperkt beschikbaar voor hun werk en kunnen ze dus sterker promotiekansen claimen. In tegenstelling tot bijv. Nederland of Duitsland is het in België ook cultureel legitiem om je kapot te werken (zie de alarmerende cijfers rond burn-outs). De norm van heel lange werkdagen, onder meer dankzij IT-technologie, duwt de deeltijdse werknemers – vaak vrouwen – in een hoek.
Het klopt niet (meer) dat vrouwen niet over de juiste competenties of ervaring zouden beschikken, aldus prof. Zanoni. “Hun opleidings-trackrecord toont het tegendeel. Gelukkig zijn vrouwen aan een inhaalbeweging bezig. Je ziet meer een meer bedrijven inzetten op een beter genderevenwicht in hun management – de quotawet van 2011 gaf hier een belangrijke duwtje in de rug – en tegelijk kantelt het publieke debat. Anno 2018 is een team zonder vrouwen nog moeilijk te verdedigen”
In België is het cultureel legitiem om je kapot te werken.
Maar we zijn er nog niet. Het landenrapport 2018 van de Europese Commissie bevestigt de tewerkstellingskloof. De lagere tewerkstellingsgraad en het hoge percentage deeltijds werken bij vrouwen blijven belangrijke uitdagingen. Hoog tijd dat de beslissers bewust worden dat een gendergelijk rollenpatroon heel wat economische en maatschappelijke meerwaarde biedt.
*De chirurg is de moeder.
disclaimer
Randstad vindt het als grootste human resources-dienstverlener van het land belangrijk om op deze blog arbeidsmarktgerelateerde onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken aan bod te laten komen. Dit wil niet zeggen dat we automatisch de standpunten onderschrijven van de specialisten die in onze publicaties het woord nemen.