Zijn robots banenpikkers? Creëren ze jobs? Veranderen ze jobs? Het antwoord is driemaal ja volgens filosoof Jochanan Eynikel, auteur van 'Robot aan het stuur'. “Dé uitdaging wordt om mens en machine in symbiose te doen samenwerken.”
We zullen steeds meer machines moeten leren omgaan met morele keuzes” Jochanan Eynikel, Auteur van 'Robot aan het stuur'
Ooit schiep de mens robots naar zijn evenbeeld, nu worden het zijn grootste concurrenten omdat ze slimmer dreigen te worden dan zijn schepper. Als er één bezorgdheid vandaag overheerst, is het dat robots ons 'werk' zullen overnemen. Omdat ze beter, sneller en/of goedkoper zijn dan ons, en steeds complexere taken aankunnen.
mens is sociaal intelligenter dan robot
Jochanan Eynikel, filosoof en expert mensgericht ondernemen bij ETION, is doemdenker noch klakkeloze optimist. “De mens creëert technologie die hem steeds meer evenaart of zelfs overstijgt, vooral in rekenkracht. Denk aan de supercomputer Watson van IBM. Maar technologie is altijd een 'spelverdeler' geweest, een 'arbeidsmarktmixer': ze elimineert, creëert en verandert jobs aan de lopende band. Sinds halfweg jaren 90 is het aantal routinematige jobs, waarbij weinig complex denk- of handwerk vereist is, gestaag afgenomen, terwijl niet-routinematige jobs blijven toenemen.”
De mens scoort nog altijd beter dan de robot in complex creatief denkwerk, sociale intelligentie en het interpreteren en manipuleren van een omgeving. Jochanan Eynikel: “Ook jobs met complexe manuele handelingen – denk aan een kapper – worden niet bedreigd door een robot. Bovendien komen er door technologie voortdurend nieuwe jobs bij, zoals de app-industrie in het zog van de smartphone.”
mens wordt 'supervisor', robot doet het werk
Eynikel waarschuwt wel voor een verregaande rationalisering van jobs, dat blijkt ook uit toekomstscenario's van een Europees onderzoeksrapport uit 2016. “Als de vrachtwagenchauffeur louter de 'bewaker' wordt van de truck, als de landbouwer zijn koeien en zelfrijdende tractors achter de pc opvolgt, als de huisarts via telemonitoring op consultatie komt en zijn taak voornamelijk bestaat uit het opvolgen van data die de patiënt zelf bijhoudt via wearables, dan worden mensen 'supervisors' van (deels) geautomatiseerde voorspelbare processen.”
Verveling en vervreemding lonken om de hoek, waardoor zelfrealisatie moeilijk wordt. “We zullen een balans moeten vinden tussen 'doe ik mijn werk graag en is mijn technologie assisterend', dan wel 'is de technologie dominant en volg ik louter de cijfers op'.”
technologie bevrijdt ons van saai werk
Technologie kan en zal ons echter ook bevrijden. Ze kan minder zinvolle taken van ons overnemen – denk aan saaie administratie – waardoor verpleegkundigen of leerkrachten zich écht op hun zorg- en lestaak kunnen concentreren. Ze geeft ons toegang tot een gigantisch netwerk, waardoor we onszelf kunnen ontplooien en een inkomen genereren via peer-to-peernetwerken. Ze zorgt ervoor dat we steeds meer ons werk zelf kunnen organiseren en onze diensten aanbieden aan de markt.
Dit geldt wel vooral voor creatieve en ondernemende mensen die het minst moeten vrezen voor automatisering van hun job”, nuanceert Jochanan Eynikel. “Wie vandaag het minst creativiteit aan de dag legt in zijn job, zal ook in de toekomst het vatbaarst zijn voor technologische werkloosheid.
kan een machine morele keuzes maken?
Ondertussen zijn robotontwikkelaars druk bezig met ethisch besef in algoritmen te gieten. Volgens Jochanan Eynikel zijn er veel morele consequenties waarop we moeten anticiperen.
“Mijn pleidooi is: hoe meer beslissingen op basis van rekenkracht, hoe meer onze morele waarden als mens in belang zullen stijgen. Tenzij robots ooit een zelfbewustzijn ontwikkelen – waar ik niet in geloof – zullen machines zelf nooit een ethisch besef hebben. We zullen wel steeds meer machines moeten leren omgaan met morele keuzes. Er zijn nu al beveiligingsrobots die verdacht gedrag aan de politie signaleren, maar wij moeten die keuzemogelijkheden er in steken. Hetzelfde geldt voor zelfrijdende wagens die soms delicate beslissingen zullen moeten nemen in het verkeer, zoals al dan niet uitwijken voor een obstakel” Net daarom is Jochanan Eynikel ervan overtuigd dat een zorgrobot of sociale robot nooit 100% een zorgkundige of ergotherapeut zal kunnen vervangen. “Als een bejaarde zich heel eenzaam voelt, kun je een robot perfect programmeren om te antwoorden: 'Ik begrijp u of ik voel met u mee', maar die computer weet niet wat het is om eenzaam te zijn. Echte empathie zal een computer nooit kunnen tonen.”